Wat is het verhaal achter het concept van de helm?
Foto’s van jongeren, zoals zij kijken naar WOI, vallen te zien op de helm van Beringen. De beelden tonen een gevarieerde kijk op het oorlogsgebeuren.
Los van het project voor de helm lanceerde de cultuurdienst van de stad Beringen samen met het cultuurcentrum van Beringen voor honderd jaar Groote Oorlog het initiatief ‘Poëzie WO I vs. Fotografie’ voor leerlingen van de Beringse scholen en omgeving. Cultuurbeleidscoördinator Paulien Parren van Beringen: “Omdat jongeren moeilijk warm te maken zijn voor poëzie rond WOI, beslisten we om gedichten te zien in relatie tot fotografie. Onze Beringse journalist-fotograaf Hans Put ging bij de scholen langs om de leerlingen tips te geven hoe ze met hun iPhone, iPad, smartphone of digitale fototoestel mooie foto’s kunnen maken. Het voorstel van de provincie om de betonnen helm te versieren vormde een mooi verlengstuk van dat project. De foto’s leenden zich immers perfect om de helm aan te kleden.”
“Het valt op hoe jongeren oorlog op allerlei verschillende manieren ervaren”, vertelt Paulien Parren. “Sommigen hebben gekozen voor een beeld van kruisjes. Anderen vonden inspiratie in de klassieke klaprozen - de poppy's - van de Westhoek. Een derde kijk op het oorlogsgebeuren zijn beelden van mensen die ingetogen bij grafstenen staan. Je ziet ook mensen met een gasmasker op, terwijl andere jongeren dan weer hebben gekozen voor een uitwerking op een heel creatieve manier. Er zijn er bijvoorbeeld die een handvol kogels in een opvallende compositie in het zand hebben gelegd. De foto’s zijn op verschillende formaten afgedrukt. De deelnemende jongeren konden ze zelf op de helm komen bevestigen. Ze hangen kriskras door elkaar en sommige overlappen elkaar ook. Het geheel heeft een vernislaag gekregen, zodat de foto’s ook de tand des tijds goed kunnen doorstaan.”
Wat gebeurde er in Beringen tijdens WO I?
ONVERWACHTE ONTMOETING — Dyonisius Scroyen
Mei 1918 (of later). Beverlonaar Dyonisius Scroyen vecht al sinds het begin van de oorlog mee als soldaat in het 15de Linieregiment: de veldtocht aan het begin van de oorlog, de loopgraven aan de IJzer en de stellingenoorlog van maanden...: Dyonisius heeft het allemaal meegemaakt als beroepssoldaat. Hij beleeft nu de zoveelste hevige beschieting... We zijn in of ergens na mei 1918.
FOTOALBUM
Dyonisius zoekt dekking in een kelder. Ongeveer tegelijk ziet hij dat er in ‘zijn’ kelder ook een Duitse soldaat dekking komt zoeken. Even is er bij de twee een confronterend moment van aarzeling. Tot de Duitser zijn handen in de lucht steekt: hij geeft zich over en overhandigt zijn wapen aan Dyonisius. En een soort linnen portefeuille met documenten erin: het is zijn persoonlijke fotoalbum. Dat leiden we af uit wat er bij de foto’s en postkaarten – groepsportretten, portretfoto’s van medesoldaten, vermoedelijk ook foto’s van familie en vrienden... – staat. Dyonisius draagt Wilhelm Bogner, zo heet de Duitse soldaat, over aan zijn oversten. Hij wordt afgevoerd als krijgsgevangene. Dyonisius Scroyen heeft Bogners album met de 23 foto’s bij zich gehouden en later ook eigen foto’s toegevoegd aan het Duitse document. Omdat een foto van Bogner een soldatengraf van mei 1918 voorstelt, vermoedt men dat hij in of na mei krijgsgevangen moet zijn genomen.
DUITSE KRIJGSGEVANGENEN
Over het lot van krijgsgevangenen in Duitsland is al veel gepubliceerd, over dat van gevangengenomen Duitse militairen veel minder. Officieel regelde de Vredesconferentie van Den Haag van 1907 de rechten en plichten van krijgsgevangenen, maar die bepalingen werden tijdens de Eerste Wereldoorlog vaak met voeten getreden.
LOTELING
De carrière van Dyonisius Scroyen in het Belgische leger begon... als loteling: de hele 19de eeuw lang worden dienstplichtige jongemannen in hun negentiende levensjaar door loting uitgekozen voor hun militaire dienst. Dat leidt tot allerlei misbruiken en bizarre toestanden, met als bekendste de vele (pogingen tot) vrijstellingen en het feit dat gegoede families lotelingen kunnen ‘vrijkopen’ door iemand anders tegen betaling in de plaats te sturen. Dyonisius is een van de laatste lotelingen: België schaft het systeem in 1909 af, als laatste West-Europese land.
Studioportret van Dyonisius Scroyen (Europeana)
