Wat is het verhaal achter het concept van de helm?
“In Herstappe beheerste de oorlog net als elders in de wereld het leven”, zegt Yves Cloes, die samen met zijn vrouw Paulette Delmans, zoon Lode en de buurvrouw Hilde Jansen de Stahlhelm van Limburgs kleinste gemeente vorm heeft gegeven.
“We hebben er serieus over nagedacht en er een echte tijdsopname van gemaakt.” “Dat is gebeurd door de handafdruk van elke inwoner van ons dorp te verzamelen, 88 om precies te zijn, want eind april hebben we nog een boreling gehad en zelfs dat handje staat al mee op de helm”, vertelt Yves. “Daarmee wilden we aangeven dat iedereen hetzelfde meemaakte. Tijdens de oorlog was het in Herstappe eerder rustig. We waren een landbouwersgemeente, maar toch zijn er spannende momenten geweest en ook die staan afgebeeld op de helm. Zo kreeg onze pastoor op zekere dag de Duitsers over de vloer om de inventaris op te maken van onze kerkklokken. Een ander gegeven was dat er hier, ondanks het beperkte inwonersaantal, toch een burgerwacht werd opgericht. Op de helm zie je die fragmenten, maar aan de achterzijde van de Stahlhelm staan, rond het wapenschild van Herstappe, en tussen de handen, twee margrieten afgebeeld.”
“De hoofdmoot vormen de handen, waarvan een hele groep een vredesduif vormt. We hebben van die handen van iedereen de omtrek genomen en dat dan verkleind tot 70 procent van de echte grootte. Zo kregen we ze allemaal verwerkt op de helm. Opmerkelijk aan onze helm is ook dat hij bijzonder kleurloos is, behalve dan het twijgje in de bek van de vredesduif, als het ware om een houvast te bieden in de sombere periode die de oorlogsjaren toch waren. Ik ben bijzonder tevreden met het resultaat omdat we als enige gemeente kunnen zeggen dat echt al onze inwoners tot het resultaat hebben bijgedragen. Dat is fantastisch toch en voor ons, een eeuw na de Groote Oorlog, een uniek tijdsdocument dat aangeeft dat ook vandaag nog allemaal verschillende mensen, met verschillende meningen en ideeën in Herstappe wonen. Op dat vlak is onze gemeente niks veranderd en dat wilden we op deze manier tonen.”
Wat gebeurde er in Herstappe tijdens WO I?
PROTESTERENDE PASTOOR — H. Indebetho
12 juli 1918. Pastoor Indebetho van de Sint-Jan-Baptistparochie van het kleine Herstappe krijgt twee Duitse soldaten op bezoek. Zij moeten een inventaris maken van de kerkklokken. Herstappe bleef tot dan gespaard van veel oorlogsellende. De pastoor heeft een correct en zelfs respectvol contact met een Duitse legeraalmoezenier: als er Duitse soldaten naar het front vertrekken, krijgen de katholieken onder hen in de kerk van Herstappe de sacramenten toegediend. Maar dít dreigt anders uit te draaien...
VOORSPEL
De pastoor schrijft, in het Frans: “Ik heb geweigerd hen de sleutels van de kerk te geven en heb hen het volgende protest overhandigd, ondertekend door mij en met het stempel van de parochie:
Ik, ondergetekende, pastoor van Herstappe, protesteer met volle kracht tegen de inventaris van de klokken zoals de Duitse autoriteit die heeft bevolen. Ik doet dat als priester en als beheerder van de goederen van mijn kerk. De klokken, die zijn toegewijd aan de eredienst, vormen een onlosmakelijk onderdeel van de katholieke cultus. Ze kapot maken en gebruiken voor een profaan doel is een vorm van heiligschennis. Ons katholieke priesterhart verzet zich daartegen. Ik protesteer ook in naam van mijn vaderland. Onze klokken zullen worden veranderd in oorlogstuig, bestemd om onze Belgische broeders te doden die vechten voor de onafhankelijkheid van België. Dat is machtsmisbruik dat ons tot in het diepste van ons hart treft. Ik verklaar dan ook dat ik mij met alle kracht verzet tegen deze inventaris, die alleen maar het voorspel kan zijn van de roof. Men zal met geweld in mijn kerk moeten binnendringen om deze heiligschennis te begaan. Herstappe, 12 juli 1918 - H. Indebetho, pastoor van Herstappe”
In veel gevallen slagen Duitse soldaten erin om bij hun tweede bezoek met valse sleutels en andere middelen toegang te krijgen tot de klokkentorens en maken ze de bevolen inventaris, ondanks het pastoorsprotest. Maar Limburgse klokken zijn er uiteindelijk niet in beslag genomen.
PASTOORSVERSLAGEN
De pastoor schrijft dit in april 1919, in een verslag over de Eerste Wereldoorlog in Herstappe. Limburgse pastoors schreven die verslagen voor de Luikse bisschop. Hun parochies behoorden toen nog tot zijn bisdom. Het initiatief kwam van kardinaal Mercier zelf. Die startte al eind 1918 een project om de geschiedenis van de Belgische kerk in de oorlogsjaren te schrijven. Van de 247 Limburgse parochies beantwoordde 80% de oproep. Deze verslagen van de pastoors, die tijdens de oorlog een belangrijke lokale rol speelden, zijn nu belangrijke bronnen.
Herstappe, Heilig Huisje
